Hoe zegt Van Dis het ook alweer in ‘Stadsliefde¹’ als hij Parijse duiven beschrijft? “Arme stadsduif, hoe kon het zo ver komen? In kerken nog altijd hoog aanbeden als symbool van de Heilige Geest, op zondagsscholen ten voorbeeld gesteld (…) en nu gehaat en vertrapt. Godin van de vruchtbaarheid, (…) in de Eerste en Tweede Wereldoorlog hebben ze duizenden soldaten gered. (…) En nu dreigt ook de burgemeester met gif en sterilisatie.”

Groningen gaat het Parijs van Van Dis achterna. Stelselmatig en planmatig wordt de stadsduif uitgeroeid, geëlimineerd. Niet door hun de nek om te draaien, zoals stadsecoloog (what’s in a name) Doevendans het verleden zonder snik en traan beschrijft, niet door afschieten of vergassing zoals vroeger, maar Groningen kiest een mildere extinctiemodus, door naar veeartsen uit de pluimveeindustrie te luisteren die adviseren aangeboden voer (maiskorrels) te coaten met enzymen die voorkomen dat eieren worden uitgebroed. Stadsduiven, de broertjes en zusjes van postduiven. De duivensport heeft de status van Immaterieel Cultureel Erfgoed (van de Unesco). Vogelkenners weten dat postduiven en stadsduiven kunnen paren. Postduiven zijn gedomesticeerde rotsduiven, de natuurlijke voorouder van de stadsduif. Ze behoren beide tot dezelfde duivensoort, de Columba Livia, en kunnen zich onderling voortplanten. Is Groningen het barbarenpad opgegaan vanwege het willens en wetens aantasten van Cultureel Immaterieel Erfgoed?

Maar zijn duiven zo speciaal dan? Zeker. Ze ruimen rommel op, voedselresten vooral. Ze vervuilen de stad nauwelijks, hoogstens daar waar ze worden gevoerd. Duivenkak is geen witte verf die over straat wordt gesproeid zoals reigers en meeuwen doen, duivenpoep kun je zonder smerige handen te krijgen oprapen. En trouwens: (volks)tuinliefhebbers kennen de buitengewoon sterke waarde van duivenmest. Duiven zijn gezellig, nieuwsgierig en nevernooit agressief. Ze zijn symbolen van vrede en liefde. En, eerlijk is eerlijk, ze zijn, mits goed toebereid, lekker.

Nog een onbekend en ondergewaardeerd feit over duiven: het zijn dieren die na enig oefenen beter dan supergetrainde verpleegkundigen in staat zijn tumoren op mammografieën te ontdekken. Duiven dus. Hee, kun je stadsduiven echt trainen om tumoren te ontdekken? Zeker met een slagingskans van 99 % als er vier stadsduiven worden ingezet, terwijl opgeleide artsen niet voorbij de 80% kwamen.

Gemeentelijk medewerker Evert Lambers verdedigt en vergoelijkt de (passief) agressieve methode tegen de gevederde vrienden. De voedselketen zou niet worden aangetast. Er zou al een vermindering van 30 procent zijn gehaald. Overlast zou zijn verminderd. Je kunt en moet je in gemoede afvragen of Groningen echt overlast had. Groningen is geen Venetië of Rome of Amsterdam.

(duivenfoto: Dorjan Ivan Rener Sitar)

(¹ Dis van, Adriaan – Stadsliefde (2011 Atlas Contact Amsterdam)

Dat de gemeente Groningen druk bezig is met het revitaliseren van de binnenstad (Westerhaven, Pelsterstraat, Haddingestraat) en hard werkt aan een zogenaamd ‘bomenplan’ is algemeen bekend. Wij van binnenstadbuurtvereniging A-Kwartier hebben mogen inspreken over de bomen. Eerst een plenaire sessie in het oude gemeentehuis van Haren en daarna via conceptplannenmakerij langs de meetlat van het ‘Urban Forest Masterplan’. Een van de doelstellingen van het bomenplan voor de volgende dertig jaar is een enorme uitbreiding van boomkruinbedekking.

Fietsentelling

In Stad zijn straten waar drie rijen fietsen staan geparkeerd. Zo goed als in het gelid. Waar ter wereld vind je dat? Zoals fijnstof aan openhaarden en auto’s kleeft, zo haakt frisse lucht aan bomen en fietsen. De gemeente is aan het fietsen tellen geslagen. Alleen met goed gedocumenteerd feitenmateriaal krijgt de autolobby tegengas. Ik voorspel een einde van de dieselprivileges in de binnenstad en een uitbreiding van fietsparkeerfaciliteiten. Mijn hart zegt dat behalve Arjen Lubach het slimme wethoudertrio Wijnja, Broeksma en Van Niejenhuis mijn nota Parkeren in Stad heeft gelezen en mijn conclusies delen.

A-kerktuin

Ondertussen kijk ik om me heen. In onze omgeving komen we er niet bekaaid af. Voor de A-kerk is een aantrekkelijk miniatuurparkje met hoge bomen. De kenner ziet een overeenkomst met de fameuze tuinen van tuinarchitect Piet Oudolf. Gekleurde ijzeren stoeltjes maken het af. Op de grond in het grind de artistieke koperen belijning van de contouren van de vroegere toren.

Binnentuin

Achter ons huis ligt onze met veertien buren gedeelde binnentuin. Delen is het nieuwe hebben. Een oase van groen in een weldadige rust. De tuin lijkt op een hofje, maar is – helaas – ontoegankelijk voor derden. We onderhouden de tuin gezamenlijk, organiseren eens per jaar een maaltijd met zijn allen en proberen naar elkaar om te kijken. Met vier jonge gezinnen erbij is het geen knarrenhof. De huizen, alle met drie trappen, spotten met het achterhaalde begrip levensloopbestendige traploze huizen.

Minervatuin

Schuin tegenover ons, voorbij de majesteitelijke boomreuzen of reuzenbomen is de smalle Minervatuin. Een strook groen tussen het water van de A en de monumentale school, nu in gebruik als expositieruimte van eindexamenwerk. Enkele leden van onze vereniging Pomppleintuin kregen het voorrecht om als sleutelhouder te mogen fungeren.

Even geloof ik haar niet als M zegt dat hier een veld orchideeën staat. W’s ogen worden groot. K en A zetten / nemen respectievelijk hoed en muts af en gaan door de knieën: zo ver het oog reikt: orchideeën. Verder nog strootjes en grassen in ontelbare variaties.

Iets ten zuidoosten van Sappemeer waar we, certifikoatholders Grunnegers, onze eerste excursie met de cursisten Grunneger Konversoatsie hebben, ligt de heemtuin van Muntendam. Niet enkel een tuintje met theeschenkerij, hier ook paviljoen geheten, maar een hectares groot wandelgebied met een diversiteit aan vegetatie, insecten en vogels, die ik niet eerder zo mooi gegroepeerd bij elkaar aantrof.

Rust en ruimte, zo ver je kan voelen, zien, ruiken, horen en tasten. Slingerende paadjes, lichte hoogteverschillen, opzettelijk verwaarloosde muurtjes, kunst in plexiglazen vitrines, slootjes, vijvers en orchideeën. Als je bent opgegroeid met geraniums, gulden roede, petunia’s, narcissen, perenbomen en in de verte een plant die door je oom die de tuin deed fluisterend ‘edelweiss’ werd genoemd, had het woord orchidee altijd een onbereikbare, magische status. Later kwam de gekweekte orchidee vaker voor via de markt en zag je ze – altijd in tweetal – achter de ramen verschijnen. Ik stuur C die vandaag een zeiscursus in Zeist geeft een handvol foto’s en zij, botanica in elke vezel, herkent nog de wateraardbei.

De heemtuin in Muntendam is een werkervaringsgebied begeleid door WerkPro. Je houdt je hart vast, mocht de werkbegeleider op een morgen zeggen: ‘berkentrekken vandaag’. Er zijn velden waar miniatuurberken op overwoekerende veldtocht zijn geslagen, gelukkig dat de lelietelersmores hier ver te zoeken is.

Heb je tijd over, bezoek dan Scheepswerf Wolthuis in Sappemeer (en meld je aan als vrijwilliger opdat de openingstijden verruimd kunnen worden tot en met de zaterdag), wandel langs het haventje, een octogonaal kerkgebouw en bekijk de gelaatstrekken van Aletta Jacobs, de eerste tot de uni toegelaten vrouw, eerste arts en eerste gepromoveerde. Uit Sappemeer dus.

Op donderdag 8 mei ’25 gaat het Zuiderplantsoen open. Waarom ik ga kijken? Dat heeft alles te maken met Fleur Gräper. Na onze verhuizing naar Groningen werd de naam Fleur Gräper, gedeputeerde, wekelijks in krantenkolommen genoemd. Zij was kartrekker van het immens grote ringwegproject. D66’er. Volhouder. Vrouw. Vaak werd ze overgoten met een vracht kritiek als ergens een tijds- of begrotingslimietje werd overschreden. Zet je de krantenkolommen open dan stroomt het geklaag en gejeremieer je tegemoet als illegaal gestort zwart water door Groningens Diepenring. Wij steunden haar in gedachten door dik en dun. Nog steeds roepen wij ‘Goed gedaan Fleur!’ als we langs een kunstig, soms artistiek ringwegonderdeel rijden die zijn gelijke in geen enkel buitenland kent.

Nu is het Zuiderplantsoen dus klaar. Ik fiets rond. Onder de indruk van de rust en de gratie. Dat er zoveel aandacht is voor fietsers en wandelaars, dat kan alleen in Groningen, denken we. Topstukken: de Esperantotunnel, de synergie met de verdiepte Ringweg, het Sterrenbos en de DUO-tuinen, de prachtige Helpmantunnel, schitterende industriële, brutalistische kunst als het Geheugenpaviljoen en het -balkon. En dan het prachtige groen: grasveldjes, plantenperken, een stadse oase.

In een stoet van trotse, vrolijke Groningers fiets ik over de nieuwe paden, me overal verbazend over de schitterende doorkijkjes, de verrassende padenloopjes, de gestapeldestenenmuurtjes, de artistieke landschappelijke vondsten met ingenieuze trapconstructies naar de onhoorbare snelverkeerwereld en denk, luisterend naar het geknisper van mijn Gazellebanden op het grint, aan Fleur Gräper die die in de woelige tijden haar rug recht hield.

Onze Fleuradoratie heeft alles te maken met prettige herinneringen. Ga mee naar de beginjaren van deze eeuw. De familie Gräper, met pa Koos (collega docent Engels) en ma Coba (professor, denk ik), beiden hardlopers, waren trouwe bezoekers van onze camping Pieterom in Sleen. Drie à vier keer per jaar kwamen ze met hun Eribaatje aanzetten. Steeds met een andere schare kleinkinderen. In het najaar kwamen ze samen uitpuffen. Fleur zal erbij zijn geweest. Fleur, bedankt!